Drodzy Rodzice i Uczniowie,

przekazujemy w Wasze ręce kolejny artykuł naszej pani psycholog, Karoliny Ciesielki. Tym razem pani Karolina porusza w tekście temat złości. 

Miłej lektury! 

Złość - czy to coś złego?

Złość to silna reakcja emocjonalna, która pojawia się często w momencie gdy tracimy nad czymś kontrolę lub gdy sprawy nie idą po naszej myśli. Jest to emocja całkowicie naturalna i adaptacyjna, sygnalizuje zazwyczaj, że nasze nasze granice zostały naruszone i potrzebne jest znalezienie rozwiązania.

Problem ze złością zaczyna się wówczas, gdy przestajemy sobie z nią radzić, tracimy kontrolę, a stosowane dotychczas strategie stają się nieefektywne lub nie zostały jeszcze wytworzone. Niekontrolowana złość może prowadzić do zachowań agresywnych, co będzie miało również negatywny wpływ na relacje z innymi.

W jaki więc sposób radzić sobie ze złością i rozwijać umiejętność samoregulacji u dzieci? Poniżej przedstawiono kilka propozycji.

Krok 1. Rozpoznawanie złości

Pierwszym i podstawowym krokiem w drodze do wyregulowania złości, jest nauka rozpoznawania jej. Zastanów się - co się dzieje kiedy się pojawia? Skąd wiadomo, że to akurat ta emocja? Silna złość zazwyczaj daje oznaki w postaci odczuć w ciele, jak na przykład narastające uczucie gorąca, napięcie mięśni czy szybsze bicie serca. Warto zastanowić się wraz z dzieckiem, jak zazwyczaj czuje się w sytuacji, gdy zaczyna się złościć.

Krok 2. Kiedy się złoszczę?

Co sprawia, że złość się pojawia? Jaka sytuacja powoduje, że dziecko staje się pobudzone i trudniej jest mu kontrolować emocje? Sporządźcie wspólnie listę okoliczności, w których złość zazwyczaj się ujawnia. Mając gotową listę, zastanówcie się - dlaczego te rzeczy mogą złościć? Czy emocje skierowane są na coś, na kogoś, a może na siebie? Dlaczego akurat te sytuacje powodują, że trudno jest się opanować? Na te i inne pytania można spróbować odpowiedzieć w trakcie “burzy mózgu” zorganizowanej w formie zabawy z dzieckiem.

Krok 3. Jakie sygnały zwiastują napad złości?

Zadajcie sobie pytanie - gdzie leży granica, której przekroczenie powoduje wybuch? Jednym ze sposobów rozpoznawania oznak złości jest wyobrażenie sobie/stworzenie termometru złości. Im wyższa temperatura, tym złość staje się trudniejsza do opanowania. Mając opracowaną listę sytuacji powodujących wybuchy złości, można dopisać “temperaturę” do każdej z nich.

Krok 4. Poszukaj alternatywnych sposobów na rozładowanie emocji

 Warto poszukać strategii, które pomogą dziecku poradzić sobie z silną emocją. W tym miejscu również warto spojrzeć na możliwości, potrzeby i zainteresowania - zachęćmy dzieci do tworzenia kreatywnych pomysłów na rozładowanie napięcia. Być może sposobem na odreagowanie będzie przytulenie do rodzica, aktywność fizyczna, słuchanie muzyki, odliczanie do 10, darcie kartki lub uderzanie w worek treningowy? Każdy ma swoje własne sposoby, a jeśli jeszcze ich nie wyrobił - to jest dobry moment aby się nad tym zastanowić.

Krok 5. Wzmacniaj dobre zachowania

Jeżeli stworzyliście z dzieckiem listę “wyzwalaczy” i opracowaliście listę sposobów radzenia sobie, można wprowadzić nowy plan w życie. Jeżeli dziecko stosuje opracowane techniki, zauważ i doceń jego wysiłki. Możecie umówić się na system nagród za dobre zachowanie, aby jeszcze efektywniej wzmacniać nowe postawy. W zależności od wieku, mogą to być naklejki z ulubionymi postaciami, więcej czasu na gry, czy więcej wyjść z przyjaciółmi.

 Krok. 6. Kiedy rodzic się złości

Złość, zdenerwowanie, napięcie czy stres, mogą zdarzyć się również u rodziców - to całkiem zrozumiałe. W takich sytuacjach bardzo ważne jest to, w jaki sposób wyrażamy swoje emocje, zwłaszcza, gdy w pobliżu jest dziecko. Dzieci obserwują zachowania i naśladują je, uczą się sposobów reagowania od najbliższych opiekunów. Warto więc zastanowić się nad swoimi własnymi “wyzwalaczami” złości i sposobami na radzenie sobie z nimi.

Rozwijanie umiejętności kontroli i regulacji emocji, w tym również złości, może prowadzić do budowania postawy asertywności oraz rozwijania i dbania o swoje granice. Często już samo rozpoznanie sytuacji wyzwalających złość, pozwala odpowiednio szybko zareagować, a w efekcie lepiej sobie z nią poradzić. Warto pracować nad nią z dziećmi, które zazwyczaj mają słabiej rozwiniętą umiejętność samoregulacji. Systematyczna praca nad tym obszarem może przynieść wiele korzyści na dalszych etapach rozwoju.

Wskazówka!

Zdarza się, że dzieci opisując emocję złości, używają sformułowań typu “jestem zły”. Warto wprowadzić rozróżnienie, że bycie złym a złoszczenie się, mają całkowicie różne znaczenia. Jest to ważne szczególnie u młodszych dzieci, które rozumieją takie komunikaty w bardziej dosłowny sposób.

Źródła:

Doliński, D., 2000: Emocje, poznanie i zachowanie. W: Psychologia. Podręcznik akademicki. Red. J. Strelau. T. 2. Gdańsk.

Fornalik, I., 2001: Uczucie złości. W: Jak sobie radzić z niechcianymi uczuciami. Red. I. Obuchowska. Poznań.